Bilim Sıhhat Haber Ajansı (BSHA), Türkiye’nin sağlık araçları filosuna dahil olan ve bir dönemin yıldızı olan ambulansları takibe aldı. 1992 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından Kanada’dan getirilen ve 1999 Gölcük depreminde kullanılan çeyrek asırlık Chevy Van Model ambulanslardan biri, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nin bahçesinde açık havada kaderine terk edildi.
Kanada yapımı ambulansların ülkeye gelişine tanık olan ve ambulansların kullanıldığı yıllarda başrol oynayan Ege Bölgesi Sağlık Koordinatörü ve İzmir İl Sağlık Müdür Yardımcısı Acil Afet Ambulans Hekimleri Derneği (AAHD) Lideri Dr. Turhan Sofuoğlu, şunları söyledi: , “Hastane bahçesinde terk edilmiş ambulansı görünce 30 yıl geriye gittim. İmutsuzum. Bu özel üretim çeyrek asırlık ambulanslara sahip çıkmalıyız, onlar birer müze. Chevy Van ambulansları Türkiye için 30 yılı aşkın bir tarihi değere sahip. Sarsıntılara müdahil olan, binlerce hastayı taşıyan ve binlerce kişinin hayatını kurtaran bu ambulanslar protokollere hizmet etti. Muhtemelen bu araç, Papa’nın Türkiye ziyareti sırasında bile kullanılmış olabilir. Aldığımız ustalar ‘tank gibi ambulans’ derdi.
Çeyrek asırlık ambulansımıza sahip çıkmalıyız
Kanada yapımı Amerikan Ambulans Chevy Van modeli olarak 10-20 ambulansın alındığı bugün Türkiye’de kaç ambulans kaldığı bilinmiyor ama o ambulanslardan biri halen İzmir’de duruyor. İşte bu ambulansların hikayesi, AAHD Önderi Dr. Turhan Sofuoğlu’nu dinledik. BSHA Muhabiri Güliz Yıldız Zeren’in ulaştığı Sofuoğlu, bir zamanlar gözbebeği olan ambulansı Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi bahçesinde görmenin üzüntüsünü dile getirerek, “Çeyrek asırlık oğlumuzu görünce ambulans, geçmişi hatırladım. Eskiden bu ambulanslara gözümüzle bakardık, şimdi üzüldük ki kaderine terk edilmişler, bu ambulanslar müze ambulansları, korunmaları gerekiyor” dedi.
Öğrenci Ambulansı Şu Anda Aktif Değil
Acil Afet Ambulansı Tabipler Birliği Lideri Dr. Turhan Sofuoğlu, Kanada yapımı Amerikan Ambulansının hikayesini anlattı. 1992 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından Türkiye’ye getirilen ambulanslar Adana, Antalya gibi farklı illere ve çeşitli ilçelere dağıtılmaktadır. 10-20 adet aralığında bir adet alınır. 1993 yılında Sağlık Bakanlığı İstanbul, Ankara ve İzmir’de 112 Acil Servis Projesi’ne başlar. O sırada projenin kurucusu olarak Hızır Acil Servis Sorumlusu Dr. Turhan Sofuoğlu görevlendirilir. O yıllarda minibüslerden yapılmış ambulansları olduğunu belirten Dr. proje; İstanbul, Ankara ve İzmir’de pilot olarak yola çıkan Dr. Sofuoğlu ve ekibi, Antalya, Adana, Uşak ve diğer yerlerden ambulansları toplayarak pilot illerin ortasında bulunan İzmir’e getiriyor. Turhan Sofuoğlu, otomatik vitesli, altı silindirli, özel üretim ambulansların içlerinin de bir o kadar donanımlı olduğunu belirterek, “Bu ambulansların içindeki malzemeleri hiç görmemiştik, nasıl kullanılacağını da bilmiyorduk” dedi.
“Ambulanslarda hayatımızda hiç görmediğimiz ekipmanlar vardı”
Turhan Sofuoğlu, “Bakanlık talimatıyla 7-8 ambulans aldık ve İzmir’e getirdik. Chevy Van Modeli olarak adlandırıldı. Hayatımızda daha önce hiç görmediğimiz cihaz ve ekipmanlar vardı. Paketin içinde hiç açılmamış acil müdahale ekipmanları vardı. Ambulansların içi de acil müdahale için özel olarak tasarlandı. Tabii o dönemde Türkiye’de değil; Şoförlerin de deneyimsiz olması nedeniyle otomatik şanzımanlı, 6 silindirli bu ambulansların kullanımına yönelik eğitimler düzenlendi. İzmir’de ambulans hizmetleri 9 Mart 1994’te başladı. İstanbul, ardından İzmir ve Ankara’da başladı. Bu ambulanslarla uzun süre çalıştık. O sırada sağlık görevlileri yoktu. Üniversitelerdeki hocalara güveniyoruz. Eğitim yapıldı. Örneğin, ambulanslarda travma geçiren hastalar için özel şişirilebilir splintler ve aracın içinde mahsur kalan bir kişiyi çıkarmak için özel aletler vardı. 2000 yılına kadar bu şekilde devam ettik. Tek ve en değerli sıkıntımız bu araçların yedek parçalarının Türkiye’de bulunmamasıydı. Arıza olduğunda yurt dışından yedek parça getirirdik. Bu ambulanslar 1999 depremine gitti.”
1999 Gölcük Sarsıntısında Kullanıldı
Yıl 2023 ve bugün tıpkı Chevy Van Model ambulanslar gibi diyen Dr. Sofuoğlu, “Bu tip ambulanslar Türkiye’de de üretilmeye başlandı. Özel minibüs tarzı ambulanslar tasarlanmaya başlandı. Kanada’dan getirilen ambulansların tek sıkıntısı; Yedek bir modül bulmak, 6 silindirli olması ve akaryakıtla çalıştığı için yakıt açısından çok verimli olmasıydı. Bu zorluklardan dolayı demode olmuştur. Zamanla bu ambulansların yerini başkaları almaya başladı. Biz de İzmir grubu olarak artık kullanılmayan Chevy Van ambulanslarından birini ayırdık ve bakımını yaptırdık. Daha çok protokol ambulansı olarak kullanmaya başladık. 2000’ler ve yıllardan sonra ambulans bizde kaldı.”
Ambulans Yarışının Maskotu Oldu
2010 yılında İzmir’de düzenlenen bir ambulans yarışmasında Kanada’dan getirilen Chevy Van model ambulansın maskot olduğunu belirten Sofuoğlu, “1994-2014 yılları arasında İzmir ve Ege Bölge Koordinatörlüğü sorumluluğunu üstlenen il sağlık müdür yardımcısıydım. 2014 yılı sonunda Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde başhekim yardımcısı olarak çalıştım. Bizden sonra üniversitelerin paramedik bölümlerinde ambulans eğitimlerinde bu ambulansların kullanıldığını duydum. Bakımını yapamadıkları için kullanamamış olabilirler” dedi.
Günümüz Ambulanslarından Ne Farkı Var?
Günümüzde kullanılan ambulansların Kanada yapımı Amerikan Chevy Van’dan farkının Chevy Van’ların sadece ambulans olarak üretilmesi olduğunu belirten Dr. Sofuoğlu, “Örneğin bu ambulanslarda seyahat eden bir hasta daha az beyin sarsıntısına maruz kalıyordu. Bu ambulansları kullanan şoförler ‘Hiçbir ambulans kullanma zevki yok’ diyorlardı. 1999 depreminde bu ambulanslarla Gölcük ve Adapazarı’nda hizmet verdik. Tahminimce Dokuz Eylül Hastanesi’ndeki ambulans şu anda yalnız.
Diğer Chevy Van Ambulanslarına Ne Oldu?
Diğer Chevy Van ambulanslarının satılmış olabileceğini tahmin ettiğini söyleyen Dr. Sofuoğlu, “Bu tip araçlar kullanılmadığında ve bakımı yapılmadığında verimli olmuyor. Sağlık Bakanlığı da genellikle satışa çıkarıyor. Kanada yapımı Amerikan Ambulansları, bakımları düzgün yapıldığı takdirde yıllarca çalışır. Sağlam araçlar” dedi.
Müze Ambulansı
Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi bahçesinde 30 yıl önce kullandıkları Kanada üretimi Chevy Van model ambulansı gören Dr. Turhan Sofuoğlu, yetkililere seslenerek, bu ambulansların tarihi değeri olduğunu ve korunması gerektiğini söyledi. Sofuoğlu, “Chevy Van ambulanslarının Türkiye için 30 yılı aşkın bir tarihi değeri var. Sarsıntılara müdahil olan, binlerce hastayı taşıyan ve binlerce kişinin hayatını kurtaran bu ambulanslar protokollere hizmet etti. Muhtemelen bu araç, Papa’nın Türkiye ziyareti sırasında bile kullanılmış olabilir. Aldığımız ustalar ‘tank gibi ambulans’ diyorlardı. Bu haliyle kaderine terk edildiğini görünce üzülmemek elde değil. Elimizde kalan tek tarihi ambulans özenle korunmalı. Dokuz Eylül Hastanesi’nin bahçesinde açıkta duruyor. Bu haliyle kaç yıldır atıl durumda olduğunu bilmiyoruz. Müze tarihi bir araçtır. 1992’de Türkiye’ye geldi, 1994’te kullanmaya başladık. Çeyrek asırlık ambulansımıza sahip çıkmalıyız” dedi. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
